Behandeling overgangsklachten
Tot 2002 werd veelvuldig hormoontherapie voorgeschreven voor vrouwen met overgangsklachten, gezien de vele voordelen en weinige nadelen. Een groot onderzoek uit de USA deed daar in 2002 verandering in komen. De media heeft het enorm opgeklopt en niet de juiste cijfers weergegeven waardoor er veel angst ontstond bij huisartsen, apothekers en vrouwen. Ongeveer 75% van de vrouwen die hormoontherapie gebruikte is er toen mee gestopt. In dit onderzoek werd hormoontherapie gegeven aan oudere vrouwen (90 % was 55 jaar of ouder) en gemiddeld waren zij 12,5 jaar na de menopauze. De hormoontherapie die werd voorgeschreven betrof een synthetisch oestrogeen en een type progestageen wat achteraf een verhoogde kans op borstkanker te geven. Per 1200 vrouwen was er één extra geval van borstkanker. Deze hormoontherapie is nooit in Europa op de markt geweest voor overgangsklachten. Het betrof dus andere producten en een oudere groep vrouwen. Inmiddels is duidelijk dat het risico op borstkanker van hormoontherapie afhangt van de leeftijd waarop het gebruikt wordt, het type progestageen en de duur van de behandeling.
Wat het onderzoek ons wel heeft geleerd is dat overgewicht een verhoogd risico op borstkanker geeft, naast roken en alcoholgebruik. Verder hebben we van het onderzoek geleerd dat als vrouwen tien jaar of langer na de menopauze zijn, zij geen hormoontherapie meer mogen gebruiken in verband met een sterk verhoogd risico op hart- en vaataandoeningen. In de groep vrouwen zonder baarmoeder (die hoeven geen progestageen te gebruiken) bleek de kans op borstkanker juist lager dan bij vrouwen die geen hormoontherapie gebruikten.
Welke middelen worden gegeven tegen overgangsklachten?
- We geven alleen nog het natuurlijke oestrogeen: estradiol. En dan in een lagere dosering dan vroeger. Synthetische oestrogenen worden niet meer aanbevolen. Er wordt bij voorkeur gekozen voor de veilige types progestageen: dydrogesteron of natuurlijk progesteron. Lees hier meer over hormonale behandelingen.
- Hormoontherapie is het meest effectief tegen overgangsklachten maar soms mág of wíl je geen hormonen. Er zijn niet hormonaal werkende medicijnen, welke in eerste instantie voor andere klachten gebruikt worden, die ook een licht effect kúnnen hebben op vermindering van overgangsklachten. Deze medicijnen hebben echter wel vaak veel bijwerkingen. Zoals o.a. tabletten tegen epilepsie (Gabapentine). Gabapentine kan soms wat verbetering geven op het voorkomen van opvliegers alhoewel dit nooit wetenschappelijk is aangetoond. Bepaalde typen anti-depressiva (de SSRI’s) helpen niet direct tegen warmteklachten, maar zijn kunnen wel effectief zijn op stemmingsklachten. Lees hier meer over overige medicijnen en middelen voor het behandelen van overgangsklachten.
- Plantaardige middelen: in deze middelen zitten zwak werkende oestrogene hormonen, de zogenaamde fyto-oestrogenen. De resultaten zijn vaak minimaal en niet bewezen. Lees hier meer over overige medicijnen en middelen voor het behandelen van overgangsklachten.
Medicijnen voor vaginale klachten
Klachten van een dunne en/of droge huid in de vagina of blaas, kunnen worden behandeld met en zeer zwak, lokaal werkend oestrogeen (oestriol, dat is 80x zwakker dan estradiol) dat alleen invloed heeft op dat gebied en niet op de rest van het lichaam. Het geeft geen risico op borstkanker, ook niet bij langdurig gebruik, mits het twee keer per week wordt gebruikt.
Middelen met hyaluronzuur of aanverwante producten zijn wat minder effectief, maar kunnen ook verlichting geven.
Vaginale lasertherapie bij klachten na de menopauze
Voor vaginale klachten na de menopauze bestaan al langer lokale goede behandelingen. Ook Hormoontherapie (HST) helpt. Tegenwoordig wordt ook veel reclame gemaakt voor CO2 laser therapie. Door het aanmaken van onderhuids bindweefsel zou de vagina steviger worden en vaak ook minder droog. Er is recent een goed opgezette studie verschenen, na een flink aantal kleine onderzoeken met dubieuze resultaten of met een (te) kort vervolg.
De negentig vrouwen in de Australische studie met postmenopauzale urogenitale klachten werden behandeld met gefractioneerde CO2 laser in de vagina. De helft werd behandeld met een werkende laser, de andere helft kreeg ter controle een nep-behandeling: de laserstaaf werd ingebracht zonder laserwerking. Uit dit onderzoek blijkt dat de behandeling met een werkende laser na twaalf maanden geen enkele positief voordeel opleverde ten opzichte van de nep-behandeling.
Vaginale laserbehandeling wordt in Nederland in een aantal klinieken toegepast.
In 2018 meldde de FDA (Food and drug Association, agentschap van de federale overheid van de Verenigde Staten, die controleert op medicatie), na meldingen over toegenomen pijnklachten bij seksueel contact en zelfs brandwonden, al dat laserbehandelingen met zeer grote terughoudendheid dienen te worden toegepast en de aanbeveling is dat laserbehandelingen alleen zouden mogen worden toegepast in een goed opgezette studie.
De meeste studies betreffen kleine onderzoeksgroepen en het ontbreekt nu aan voldoende wetenschappelijk bewijs wat betreft effectiviteit en veiligheid. Vanuit alle wetenschappelijke verenigingen is er daarom nu een terughoudend advies met betrekking tot vaginale lasertherapie op indicatie vaginale atrofie. Betrouwbaardere studies zijn nodig voordat we dit aan patiënten kunnen aanbevelen.
Ganglion Stellatum Blokkade (GSB)
Wat is GSB?
Is GSB een bewezen effectief middel om opvliegers te behandelen?
Een GSB is een behandeling waarbij een verdovingsmiddel wordt ingespoten in de hals ter hoogte van een zenuwknoop (ganglion) die vlak naast de adamsappel ligt, de zogenoemde ganglion stellatum. Deze zenuwknoop is verantwoordelijk voor het doorgeven van onwillekeurige processen, zoals het reguleren van de bloedvoorziening, zweten, haargroei, nagelgroei en pijnsignalen. Door het ganglion stellatum tijdelijk of voor langere tijd te verdoven, wordt geprobeerd invloed op deze processen te krijgen. De behandeling wordt toegepast bij zenuwpijn in de onderkaak, nek, schouder, borst of arm en bij overgangsklachten zoals hevige opvliegers en nachtelijk zweten.
Wetenschappelijk onderzoek naar het effect van GSB op opvliegers laat wisselende resultaten zien. Verder onderzoek is nodig. Vooralsnog lijkt er nog onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor GSB als effectief middel bij de behandeling van opvliegers en wordt dus nog niet aanbevolen. Bovendien is het een kostbare behandeling die niet altijd wordt vergoed.