Hormoonbehandelingen

Overgangsklachten worden veroorzaakt door het verminderen en uiteindelijk het ophouden van met name de oestrogeenproductie in de eierstokken. Aanvulling (suppletie) van oestrogenen (hormoonbehandelingen) zorgt ervoor dat de overgangsklachten meestal (voor het grootste deel) verdwijnen. Het is soms nodig om te zoeken naar de juiste dosering om het tekort aan te vullen. Deze hormoonbehandeling werkt bij de meeste vrouwen goed en men voelt zich over het algemeen veel beter. Tot nu toe is hormoontherapie (HT) nog steeds het meest effectief gebleken tegen overgangsklachten.  

Als de diagnose overgangsklachten goed is gesteld, dan is HT effectief. Als de hormonen geen verbetering van de klachten geven, is het raadzaam om te kijken wat dan een mogelijke oorzaak van de klachten kan zijn. Een oestrogeen tekort als oorzaak voor de klachten lijkt dan minder waarschijnlijk. Er komen steeds meer onderzoeken waarbij duidelijk wordt dat het toedienen van oestrogenen een gunstig effect op je botten en ook op hart- en bloedvaten heeft. Ook op de lange duur. Het is wel gekoppeld aan de duur van HT gebruik en er is meer “winst” te behalen naarmate je jonger bent, vooral <45 jaar. Het risico op hart- en vaatziekten is na de overgang een veel omvangrijker probleem voor vrouwen dan het beperkte verhoogd risico op borstkanker. Het is wel van belang dat per vrouw gekeken wordt naar risico’s om zo tot een goed advies te komen.

Hormoonbehandelingen hebben in Nederland helaas nog steeds de naam dat je er borstkanker van krijgt. Dit is op basis van een onderzoek uit 2000 in de USA, maar hierbij ging het om veel oudere vrouwen en andere producten dan in Europa werden gebruikt. We hebben wel veel geleerd van dit onderzoek. Met name als vrouwen langer dan 10 jaar na de menopauze zijn (meestal is dat >60 jaar) zijn er aanwijzingen dat ze met HT een hoger risico op hart- en vaataandoeningen hebben. Dan wordt het voorschrijven van HT niet meer geadviseerd.

Het type progestageen in HT is, naast de leeftijd (>50 jaar) bepalend voor het minimale risico op borstkanker. In NL worden hoofdzakelijk de veilige types progestageen voorgeschreven: dydrogesteron en natuurlijk (gemicroniseerd) progesteron. Progesterongels zijn niet veilig, zij geven een hoger risico op baarmoederkanker. Het is dus van belang dat je goed bent geïnformeerd over wat je gaat gebruiken.

Hormoonsuppletie: wat betekent dat?

Hormoonsuppletie (hormoontherapie, HT) is niet te vergelijken met de anticonceptiepil. De hoeveelheid hormonen in de anticonceptiepil moet het natuurlijke proces van rijping van een eicel onderdrukken zodat vrouwen niet zwanger worden. Hormoonsuppletie daarentegen ondersteunt de natuurlijke cyclus, en werkt dus ook niet als anticonceptie Als de eigen hormoonproductie te laag wordt, zal hormoonsuppletie de laagste hoeveelheid hormonen toevoegen waarmee de klachten goed en veilig verholpen kunnen worden. Hormoonsuppletie werkt, beter dan de pil, ook preventief tegen botontkalking (osteoporose) en soms ook tegen hart- en vaatziekten. Zeker bij hele jonge vrouwen, daar is de winst het grootste.

HT bevat in Nederland estradiol, het natuurlijke oestrogeen. In de anticonceptiepil zit ethinylestradiol, dat is een synthetisch oestrogeen. Dit synthetisch type oestrogeen heeft niet de voordelen voor je hart, botten en brein die HT wel heeft. 

HT is met name bedoeld voor vrouwen die ernstige en/of hinderlijke overgangsklachten hebben. Dus zeker niet voor alle vrouwen. Het is echt bedoeld ter overbrugging van een periode met klachten. Je moet dus wel lang genoeg behandelen en zodra het goed gaat, naar een lagere dosering. Als je te vroeg stopt kunnen de klachten nog aanwezig zijn. Sowieso nooit zomaar stoppen, altijd in overleg met een arts. Bij stoppen zonder afbouwen van de dosering is er een verhoogde kans op hart- en vaat aandoeningen.

HT heeft voordelen, maar voor sommige vrouwen ook enkele nadelen. Daarom is het verstandig om met je huisarts of gynaecoloog te overleggen wat in jouw geval de beste oplossing is.

HT werkt niet als anticonceptie en kan de eigen cyclus niet onderdrukken. Het risico op trombose (een bloedprop in de vaten) is lager bij hormoontherapie dan bij de pil en bij de toedieningsvorm via de huid is het vrijwel neutraal.

De risico’s op borstkanker zijn afhankelijk van het type progestageen, duur gebruik, je leeftijd en leefstijlfactoren. Het risico is heel laag. Het risico op borstkanker door roken of langdurig pilgebruik, zeker vanaf het 40e jaar, geeft een hogere kans op borstkanker. Andere risicofactoren voor borstkanker zijn onder andere overgewicht, maar ook dagelijks alcoholgebruik van 2 glazen of meer, geeft een dubbel verhoogde kans op borstkanker.

VidO_Silhouette_Vrouw_04_Zwart

Hoe wordt hormoonsuppletie gegeven?

Hormoonsuppletie is afhankelijk van je klachten en wensen. Als de menstruaties het grootste probleem zijn, kan de anticonceptiepil, - ring of -staafje een oplossing zijn. Plaatsing van een hormoonspiraal (Mirena) is ook vaak effectief voor bloedingsklachten, zeker als er ook nog anticonceptie nodig is, maar het werkt niet voor overgangsklachten. Dan moet je er echt oestrogeen naast gebruiken.

Oestrogenen (bijna altijd estradiol)  worden gecombineerd met progestagenen bij vrouwen die nog een baarmoeder hebben. Dit om te beschermen tegen overmatige aangroei van het baarmoederslijmvlies. Als je dat niet doet, kunnen er onrustige cellen en zelfs baarmoederkanker ontstaan. In combinatie met een hormoonspiraal, kan met alleen estradiol worden volstaan. Als vrouwen geen baarmoeder meer hebben is hormoonsuppletie met uitsluitend oestrogenen voldoende. Hun risico op borstkanker is zelfs lager dan vrouwen die geen HT gebruiken.

Vrijwel alle vormen van hormoontherapie bevatten het natuurlijke oestrogeen: estradiol. Toediening van estradiol via de huid kan voordelen hebben bij stemmingsklachten, seksuele klachten, hoofdpijnklachten en geeft een nihil risico op trombose. Het is gunstiger voor je bloeddruk en cholesterol dan een tablet wat je slikt. Het geeft geen gewichtstoename, maar dat doen de tabletten ook nauwelijks. 

Bij estradiol via de huid en vrouwen die nog een baarmoeder hebben, wordt dit gecombineerd met het natuurlijke progesteron. Dat is (net als dydrogesteron) veiliger voor het borstweefsel, maar kan wel meer kans op bloedingen geven. Het gebruiksgemak van één tablet slikken ipv iets smeren of plakken, kan voordelen hebben. Dus het is voor elke vrouw een eigen keuze.

Niet alle vormen van progestageen zijn even veilig, dus laat je goed informeren.

Bij vrouwen die al een jaar of langer niet meer menstrueren, en dus nog een baarmoeder hebben, worden de oestrogenen dagelijks gecombineerd met progestageen. Bij vrouwen die nog wel menstruaties hebben, of waarbij de laatste menstruatie korter dan zes maanden terug was, worden oestrogenen eens per maand gecombineerd met (tenminste gedurende 12 dagen) progestageen. Deze vrouwen hebben daardoor nog wel een maandelijkse bloeding.

Afhankelijk van de keuze en welke vorm van hormoonsuppletie zal een vrouw dus geen bloedingen meer hebben of juist weer een regelmatige menstruatie. Bespreek je voorkeur en je vragen hierover met de arts. Ook als je tijdens de behandeling klachten krijgt, of hinder van bloedingen is het verstandig om dit met de behandelend arts te bespreken. Niet alle bloedingen zijn onschuldig, dus het is belangrijk om dit goed uit te laten zoeken.
Een verpleegkundig overgangsconsulent in de 1e lijn kan je ook goed adviseren over het gebruik van hormoonsuppletie.

Lees hier meer over menstruatie tijdens de overgang.

Vond je deze informatie interessant?

18
3